باشگاه ورزشی

دبستان دخترانه شماره ۳ امام حسین(علیه السلام)

از جمله بیماریهای شایع پا، صافی کف پا می باشد. در این بیماری، قوس کف پا صاف می شود. به کاهش ارتفاع قوس طول داخلی،صافی کف پا می گویند. این اختلال معمولاً مشکل ساز نیست ولی گاهی اوقات می تواند برای پاها، مچ و زانو مشکل آفرین باشد. در حال حاضر وسایل ساده ای وجود دارد که کمک می کند این مشکلات کمتر ایجاد شوند .  پای ما دارای ساختمان بسیار پیچیده ای است.  هر دو پا از ۲۶ استخوان تشکیل یافته است که توسط ۳۳ مفصل و بیش از ۱۰۰ عضله، رباط و زردپی به هم متصل می شوند. نحوه قرارگیری صحیح این اجزاء منجر به ایجاد حالت قوس طبیعی در کف پا می شود.

در هنگام  راه رفتن این ساختمان قوسی شکل منجر به پخش نیروی وزن بدن شما در کل سطح پاها می شود. بعلاوه این قوس در نحوه راه رفتن نقش اساسی ایفا می کند. این قوس باید هم محکم باشد تا بتواند وزن بدن را تحمل کند و هم انعطاف پذیر باشد تا بتواند خود را با سطوح مختلف وفق دهد.

کف پای صاف گاهی به دلایل فوق است و قاعدتا” قابل درمان است ولی گاهی این وضعیت ثابت شده و با حرکات درمانی قابل درمان نیست . اگر از پشت به پای فرد در حال ایستاده نگاه کنیم فردی که کف پایش صاف است پاشنه پایش بصورت پیچ خورده دیده می شود .

اگر فرد با پای برهنه بر روی سطحی صاف مثل موزائیک راه برود  بعد از چند قدم راه رفتن با نگاه کردن به کف پا میتوان فهمید که فرد کف پای صاف دارد یا نه . به این شکل که اگر تمام سطح کف پا بازمین تماس داشته باشد تمامی آن خاکی می شود و این پا دچار کف پای صاف است و لی اگر قسمت قوس کف پا خاکی نشده باشد به این معنی است که کف پا صاف نیست .

به طور کلی در کف پا، سه نقطه وجود دارد که نقاط اصلی تحمل کننده وزن هستند . آنها عبارتند از :

۱. زیر استخوان پاشنه

۲. زیر انتهایی تحتانی اولین استخوان کف پایی.

۳. زیر انتهایی تحتانی پنجمین استخوان کف پایی.

حال اگر این سه نقطه را به هم وصل کنیم، مثلثی حاصل می شود که اضلاع آن در واقع همان قوسهای پا هستند.

به کاهش ارتفاع قوس داخلی پا صافی کف پاگفته می شود.

درهرپا سه قوس وجود دارد:

۱. قوس طولی میانی .(Medial longitudinal

۲. قوس طولی خارجی . (Lateral longitudinal)

۳. قوس عرضی (Transverse)

تقسیم بندی کف پای صاف:

۱. کف صاف به خارج چرخیده.(pes plan valyus)

۲. به سمت داخل خم و به خارج چرخیده.

۳. قوس دارطبیعی و به سمت خارج چرخش پیداکرده. (Valyus Foot)

نقاطی در پا وجود دارد که وزن بدن از آن نقطه به زمین انتقال می یابد:

۱. پاشنه« علت ضخامت پاشنه فشاری است که برآن وارد می شود».

۲. انتهای متاتارس اول

۳. انتهای متاتارس پنجم

اتصال آنها که تشکیل دهنده یک مثلث (Arch) می باشند.

خصوصیات قوس پا: قوس ها دارای انعطاف پذیری بوده وتحرکی که در قوس وجود دارد« حالت تعادل دارند».

۱. ثبات پا وتحمل فشار« پریدن از بالابه سمت پائین».

 عوامل ثبات دهنده قوس طولی

الف: عوامل استخوانی مخصوصاً شکل مفصل قاپی- ناوی

ب: رباطهای حمایت کننده:

ج: نیام کف پایی

د: عضلات اینترینسیک به طور مستقیم وعضلات اکسترینسیک به طور غیر مستقیم موجب ثبات قوس طولی می شوند.

عواملی که منجر به کاهش ارتفاع قوس طولی داخلی می شوند:

۱. پیچش درشت نی به سمت داخل

۲. دور شدن جلو پا از خط وسط.

صافی کف پا را می توان در  درجات زیر رده بندی کرد:

 درجه اول

الف: تغییر شکل وضعیتی: در این نوع، فرد می تواند وضعیت خود وتغییر شکل را اصلاح کند.

ب: مرحله انتقال: دراین نوع، ممکن ایت تغییراتی در عضلات ورابطها مشاهده شود. هم چنین گاهی موارد جا به جای استخوانی وجود دارد. در این نوع، ممکن است با دادن وضعیت به پا درد از بین نرود.

 درجه دوم

در این مرحله: تغییرات جزئی در استخوان ها مشاهده می شود. کوتاهی عضلات وگرفتگی آنها نیز دیده می شود واصلاح کامل غیر ممکن است .

 درجه سه

در این نوع، استخوانها تغییر شکل یافته اند . تغییر شکل مفاصل کاملاً مشخص است وبه صورت ثابت در می آید.

عوامل ایجاد کتتده صافی کف پا:

۱. نوع مادر زادی (Congenital) بدترین نوع کف صاف پای صاف است و نیاز به جراحی دارد.

۲. نوع ارثی (Heriditary) بحث ژن مطرح است« از قبل وجود داشته،از والدین».

۳. نوع اکتسابی (Acquired) بحث ما بیشتر بر روی این نوع عارضه متمرکز می گردد.

کف پای صاف نوع اکتسابی:

۱٫. خواباندن بچه روی شکم:پاها به سمت بیرون می چرخد،در این حالت لبه داخلی پا روی زمین قرارمی گیرد« پابه سمت خارج می چرخد».چون نوزاد قبل از به دنیا آمدن در مایع آمینیون به حالت آزاد چرخش داشته، درصورتی که حال با تشک سفت برخورد می نماید.

۲. چرخش ران هابه خارج « عضلات به خارج چرخانده ران کوتاه می شوند» لبه داخلی پا با زمین تماس پیدا می کند.

۳. مرحله اول بزرگ شدن بچه: دو زانو نشستن بچه ها،آشیل وعضلات دوقلو کوتاه می شوند.« خانم هایی که از کفش پاشنه بلند استفاده می کنند». حالت راه رفتن روی پاشنه وپنجه می باشد.(Heel – Toe) چون پاشنه بالانمی آید به سمت بیرون چرخانده،قسمت داخلی پابا زمین تماس پیدا می کندکه منجربه صافی کف پامی گردد.

۴. مرحله دوم:بازی فوتبال و دویدن.درد درکدام نقطه پا پیدا می شود.(Shin Splint) ،در این حالت چون چرخش عضلات به خارج می باشد،درد در ساق پاقسمت خارجی عضلات نازک نی نمایان می گردد.گرفتگی عضلات پا باعث چرخش آنهابه خارج می باشد و قرارگرفتن لبه داخلی پا به سمت خارج و تکرارآن صافی کف پامی باشد.

۵. مرحله سوم: اگر بچه ها چاق باشند(فشار منتقل شده بر قوس های پاکه اعمال وزن زیاد به مدت زمان طولانی می تواند منجربه کف پای صاف گردد.

۶. کفش نامناسب «کفش هایی که دارای زیره پارچه ای نازک هستند»

۷. صاحب شغل شدن درکارخانه ها:انجام مشاغل سنگین یاایستادن طولانی مدت باعث ایجاد کف پای صاف می گردد.

۸. سن« پیری» Senile درطول سال ها لیگامنت ها ضعیف،عضلات سست،استخوان ها پوک می شوند،این فشارها باعث صافی کف پا می شوند.

۹. بعضی از رشته های ورزشی « وزنه برداری».

۱۰. شل شدن رباط(Ligament Laxity) زمانی که پا را بلند می کند قوس دار،ولی وقتی که روی زمین می گذارد پهن می شود.

پای پهن(Sapling Foot) چندنوع کف پا داریم:

۱. اصلاح ناپذیر (Rigicl) سفت قابل درست شدن نیست.

۲. اصلاح پذیر (Mobile) متحرک هنوز سفت نشده برگشت پذیر است.بحث ما روی اصلاح پذیر می باشد.

عوارض ناشی ازکف پا:تغییرات کفش«قسمت داخلی برآمدگی پیدا می کند».

۱. درد در ناحیه قوزک داخلی به علت کشش بافت های نرم.

۲. درد در کنار خارجی پابه علت فشردگی استخوان ها.

۳. شست به سمت انگشت کوچک منحرف می گردد« شست کجی»Hallux Valyus

۴. درد در لیگامنت ها و بافت های داخلی زانو.

۵. فشردگی استخوان ها درکنار داخلی زانو که منجر به درد می شود.

۶. خستگی زود رس در این گونه از افراد.

۷. در این حالت کنار داخلی کفش دچار سائیدگی می شود.

۸. برخورد پا با زمین وعکس العمل نیروی وارده از زمین که منجربه کمر درد می گردد« چون خمیدگی پاباعث کج وارد شدن نیرو به ستون فقرات می گردد».

تشخیص صافی کف پا:

• قوس های پا

۱. در قوس طولی خارجی پا دو ردیف استخوان دخالت دارند.« از انگشت دوم».

۲. در قوس طولی داخلی پا سه ردیف استخوان دخالت دارند.

صافی کف پا:

۱. تغییر رنگ پوست« روشن تر است».

۲. اثرپا بیشتر ازحد معمول باشد.« استفاده از جعبه آینه دار» ( Podes cope).

۳. ازپشت به تاندون آشیل نگاه کردن که به سمت بیرون منحرف می شود{« بررسی وضعیت تاندون آشیل». درپای طبیعی درقسمت خارجی پاشنه می باشد}.

۴. قرار دادن پاها روی هم،وعلامت گذاری زیرقوزک داخلی درفاصله حدود ۵/۲ سانتی متری استخوان ناوی برجستگی شست،« اگربه استخوان پنجم پا خط رسم گردد باید روی قوزک قرار بگیرد».درحالت طبیعی باید روی خط باشد .Fees Line

پایی که قابل اصلاح باشد زمانی که انگشتان بالا می آید قوس ایجاد می شود.« ایجاد قوس باعث بالاآمدن انگشتان می باشد».

علائم وعوارض

۱.  فقدان حالت فنری بودن در پا

۲.  فقدان عمل ضربه گیری در پا

۳.  وارد آمدن فشار به عروق واعصاب پا

۴.  خستگی زودرس

۵.  استهلاک سریع کفش

۶.  تأثیرات ثانویه روی زانو: این افراد معمولاً براثر کشیدگی بافت نرم ودرد در قسمت خارجی زانو بر اثر فشردگی استخوانها دچار درد در قسمت داخلی زانو می شوند.

۷.  درد در قسمت داخلی وخارجی مچ پا

۸.  درد کمر: در خیلی از منابع، برخی دردهای کمر را به صافی کف پا نسبت می دهند

۹.  انحراف سر استخوان قاپ به سمت داخل وکف پا

۱۰. برجستگی استخوان ناوی در لبه داخلی پا

۱۱. تحمل وزن از لبه داخلی پا

۱۲. محدودیت دامنه حرکتی چرخش پا به داخل.

۱۳. انحراف انگشت شست به خارج ( شست کج).

تشخیص کف پای صاف

۱. اندازه گیری وضعیت ساق –پاشنه با استفاده از گونیا متر

۲. وضعیت پاشنه ها در پای چرخیده به خارج از نمای خلفی

۳. استفاده از نقش کف پا (رد پا )برای تشخیص تغییر شکل پا

۴ .بررسی پوست کف پا

۵. بررسی استخوان ناوی

۶. برجستگی استخوان قاپ

اصلاح صافی کف پا:

۱. چرخانیدن پابه سمت داخل در این حالت حداقل ۳۰ ثانیه حفظ گردد« از بالا وپائین زانوگرفته شود».

۲. کوتاهی تاندون آشیل کشاندن پابه سمت خودش«بالا» باپارچه.

۳. تقویت برای تاندون آشیل« استفاده از تخته با زاویه ۳۰ درجه روی زمین وتکیه به دیوار». اغلب درد مربوط به اندام تحتانی کمر،زانو،آشیل از بین می رود.

۴. کشیدن پا با دست« توسط یارکمکی» که به ساعد چسپیده است.درمورد بچه تا سن ۳ سالگی نمی توان اظهارنظر نمود،چون چربی های بدن او کاملاً هماهنگ نشده است.

۵. قرار دادن پارچه نازک زیر پا و باخم کردن انگشتان پارچه زیر پا جمع می شود.عضلات خم کننده انگشتان درحفظ قوس پا نقش دارند.

۶. برای تقویت بهتر« سطح پیشرفته تر» روی پارچه وزنه قرارمی دهیم.

۷. راه رفتن روی لبه داخلی پا« عضلات بداخل چرخاننده پا کارمی کنند،درشت نی قدامی».

۸. راه رفتن روی پاشنه پا کشیدن آشیل و تقویت عضلات درشت نی.

۹. راه رفتن به شکل« تی»T.

۱۰. راه رفتن در زمین های شنی،چرخاندن کف پا بداخل و بعداً قرار دادن روی شن.

۱۱. استفاده ازتوپ و خم کردن انگشتان روی توپ،خم کننده ها تقویت می شوند.« خم کردن انگشتان و چرخش بداخل، خم کردن انگشتان بداخل و مقاومت ایجاد کردن بادست».

با این حرکات قوس کف پا اصلاح می گردد و به تنهایی اثری ندارد.

۱. در درجه اول باید ازکفی طبیعی استفاده نماید.

۲. کفی طبی درست باشد.

۳. برای درست شدن صافی کف پای بچه هاتاسن ۱۲ ساله درخانه تا مادامی که سرپا هستند باید از دمپایی طبی قوس دار استفاده نمایند.

۴. افرادی که صاف کف پا دارند و رباط آنها شل می باشد،به هیچ وجه قابل اصلاح نیستند،اما اگر ازکفی طبی استفاده کنند مشکلی برای آنها ایجاد نمی گردد.

۵. اگر ورزش های اصلاحی درست انجام دهند،وکفش آنها دارای کف طبی باشد درعرض دو تاچهار سال صافی کف پا درست می شود.

۶. در صورت استفاده از کف طبی درست بازهم پس از مدتی قوس پا اصلاح می گردد،قوس که درست گردد به مرور زمان طول آنها کوتاه می شود و قوس ایجاد می گردد« از طریق ایجاد عضلات طول آنهاتغییر می یابد».

۷. آنهایی که سنی از صافی کف پاهایشان گذشته،در سنین بالا اگر حرکات اصلاحی انجام دهند صافی کف پا اصلاح می شود.

حرکات اصلاحی

– حرکات کششی

الف: کشش وترآشیل

ب:کشش عضلات نازک نئی

– تمرینات تقویتی

الف: تقویت عضله درشت نئی قدامی

ب: تقویت عضلات خم کننده انگشتان

ج: تمرین مقاومتی برای عضلات خم کننده انگشتان

ح:چرخش انگشتان همراه با چرخش قسمت جلو پا به داخل

درمان

قبل از هر چیز با استفاده از کفی های طبی مخالفم و استفاده از آنها را به هیچ عنوان توصیه نمی کنم  در مر حله اول راه رفتن روی یک خط صاف در حالی که پنجه های پا رو به بیرون نباشد وکاملا” مستقیم را توصیه می کنم . دوم ماساژ کف پا با استفاده از یک بطری می توانید کف پا را ماساژ دهید بدین شکل که بطری را روی زمین قرار داده کف پا را روی آن قرار دهید و بآرامی به جلو و عقب حرکت دهید . این حرکت پا را برای برگشتن به وضعیت صحیح کمک می کند .با استفاده از یک حوله هم می توانید با کمک دو دست کف پا را ماساژ دهید .

با استفاده از همین حوله می توانید حرکت تقویتی برای عضلات کف پا را مانند شکل انجام دهید .

ورزش های اصلاحی صافی کف پا

کاهش ارتفاع قوسی طولی داخلی پا یا همان کف پای صاف با علائم وعوارضی مانند بیرون زدگی استخوان ناوی در لبه داخلی پا،تبدیل تقعر داخلی پا به تحدب، کاهش ارتفاع لبه داخلی پا تا زمین، افزایش سطح تماس کف پا با زمین، انحراف انگشت شست به خارج، برآمدگی کفش در قسمت داخل، انحراف وتر آشیل به خارج، بروز درد در قسمت داخلی و خارجی مچ پا، خستگی زودرس، تمایل زانو به تغییر شکل ( زانوی ضربدری ) همراه است.این عارضه دارای علل مختلفی از جمله وراثت، وزن زیاد، پای پهن، کوتاهی وتر آشیل، انحراف قسمت جلو یا عقب پا به خارج است.

برای رفع این عارضه روزانه حداقل بین ۱۵-۱۰ دقیقه ورزش های زیر را انجام دهید و توجه داشته باشید هرچه مدت تمرین و یا دفعات آن در طول روز افزایش پیدا کند، روند درمان سریع تر پیش خواهد رفت، در بچه ها با تمرین های مداوم معمولا بعد از ۴ تا۲ سال تغییر شکل اصلاح می شود .

استفاده از کفی و یا کفش طبی برای از بین بردن این عارضه بسیار مفید است، چون باعث می شود پا در تمام طول روز در وضعیت مناسب و اصلاح شده قرار بگیرد.

در صورتی که صافی کف پای شما به دلیل کوتاهی وتر آشیل است، باید ورزش های کششی انجام دهید که ساده ترین این ورزش ها ایستادن روی جعبه شیب دار است. به گونه ای روی جعبه شیب دار بایستید که پنجه پای شما به سمت بالا و پاشنه پاهایتان در پایین قرار بگیرد.

پارجه نازکی زیر پای خود بیندازید و سعی کنید با خم کردن انگشتان پاهای خود آن را به سمت کف پا جمع کنید.

پای خود را روی توپ تنیس قرار دهید، انگشتان پا را به سمت پایین خم کنید وسپس قسمت جلو پا را به داخل بچرخانید.

با پای برهنه روی لبه خارجی پا راه بروید، این حرکت باعث تقویت عضلات به داخل چرخاننده پا می شود.

برای تقویت عضله درشت نی قدامی و کشش وتر آشیل در حالی که پا را به داخل می چرخانید، روی پاشنه پا راه بروید.

نمونه تمرینات کششی

الف: به فرد توصیه می شود که روی سطوح شیبدار ( به طرف بالا) راه برود

ب:. به فرد توصیه می شود که در هنگام نشستن ، به صورت چهار زانو بنشیند . این نحوه نشستن موجب کشش عضلات کوتاه شده می شود .

ج: به فرد توصیه میشود که روی لبه خارجی پا راه برود . این حرکت موجب کشش عضلات نازک نئی و تقویت عضلات چرخاننده پا به داخل می شود .

نمونه تمرینات تقویتی

الف:  راه رفتن روی پاشنه؛

ب : راه رفتن روی لبه خارجی پا؛

ج: فرد می ایستد و پارچه نازکی را زیر انگشتان پا قرار می دهد . حال سعی میکند با خم کردن انگشتان وتکرار حرکت، پارچه را به زیر پا بکشد.

یکسری ابزارهای محافظت کننده نیز وجود دارند که می توان آنها را بر اساس شکل کفش تغییر داده و لذا به مدت بیشتری از آنها استفاده نمود. این ابزار به گونه ای ساخته شده اند که در داخل کفش قرار داده شده و از طرف دیگر به پا نیز حالت قوسی می دهند و دارای انواع مختلف از نظیر انواع سفت و نرم می باشد که انتخاب آنها بر اساس نظر پزشک می باشد.

اگر فرد دچار التهاب زردپی عضله خلفی استخوان درشت نی شده باشد باید از گوه های مخصوص استفاده کند. که در قسمت داخلی کفشها گذاشته می شود و نحوه پخش نیرورا مطلوب تر ساخته و در نتیجه فشار کمتری به این زردپی وارد می شود. گاهی اوقات در این موارد ممکن است پزشک استفاده از پوششهای خاص مچ  پا را تا هنگام کاهش التهاب، توصیه کند. در موارد بسیار شدید نیز زردپی باید تحت  عمل جراحی قرار گیرد.

دستگاه تمرینی برای کف پای صاف

حتما  شنیده اید یکی از عواملی که منجر به معافیت جوانان از خدمت سربازی می شود ، داشتن کف پای صاف است .

پژوهشگر جوان خوزستانی درصدد برآمده است تا نخستین دستگاه تمرین درمانی را برای بیماران با کف پای صاف طراحی کرده و بسازد .

محمود امیر خدا ، دانشجوی رشته فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی شاپور اهواز و پژوهشگر نمونه چهارمین جشنواره ممتازین ، مبتکرین و نوآوران بسیجی در سال ۸۴ این فرد است .

با توجه به نیاز روزمره و مکرر بیماران دارای کف پای صاف یا افراد با کاهش قوس طولی کف پا برای انجام دو حرکت یعنی فلکسیون مقاومتی انگشتان پا ( خم کردن انگشتان پا به سمت پایین ) به منظور حفظ و افزایش قوس طولی پا و نیز ایمورژن مقاومتی پا ( چرخش لبه خارجی پا به سمت پایین و داخل ) طراحی و ساخته شده است .

علی رغم شکل ظاهری دستگاه که بسیار ساده است ، اما برای جلوگیری از عوارض ناشی از بیماری بسیار سودمند است . مورد استفاده از این دستگاه در افراد مستعد کشیدگی یا پیچیدگی مفصل مچ پا به ویژه ورزشکاران و افراد کم تحرک است . استفاده از این دستگاه عوامل ثبات دهنده مفصل شامل کپسول مفصلی ، لیگامان ها ، عضلات ، تاندون ها و … را استحکام می بخشد . و مفصل را در برابر پیچش ها و کشش های ناگهانی مقاوم می سازد.

 

تهیه کننده: سرکار خانم کاغذگر